Chronologie van West-Sahara (van 1884 tot 2005)

1884
Spanje verklaart West-Sahara (Rio de Oro) op 26 december tot protectoraat.
1885
Tijdens de Conferentie van Berlijn wordt bijna heel Afrika verdeeld onder Europese koloniale mogendheden. West-Sahara (Rio de Oro) wordt toegewezen aan Spanje.
1912
Frankrijk en Spanje leggen de grenzen van de Spaanse Sahara vast. Destijds behoorde de Marokkaanse regio rondom Tarfaya tot het Spaanse gebied.
1934
Spanje bezet de stad Smara (zie kaart van West-Sahara). Vanaf nu kan er feitelijk gesproken worden over de ‘Spaanse Sahara’, aangezien Spanje voor 1934 alleen de kuststrook beheerste.
1947
Ontdekking van de rijke fosfaatlagen bij Bu-Craa (zie kaart van West-Sahara). Fosfaat was destijds ook al een kostbare grondstof. In Spanje ontstaat hierdoor meer interesse in de kolonie.
1956
Marokko wordt onafhankelijk. De extreem-nationalistische Istiqlal-partij blaast het streven naar een Groot-Marokko nieuw leven in. Volgens deze gedachte behoren West-Sahara, Mauritanië en delen van Algerije, Mali en zelfs Senegal tot Marokko. De rechtvaardiging voor dit streven werd gevonden in het overdrijven en ‘uitvinden’ van historische rechten.
1958
Na aanvankelijke successen wordt de Saharaanse vleugel van het antikolonialistische Marokkaanse Bevrijdingsleger verslagen door een Spaans-Frans leger (Operatie Ecouvillon/Ouragan). In ruil voor Marokkaanse afzijdigheid krijgt dit land de Saharaanse provincie Tarfaya toegewezen.
1959-63
West-Sahara kent een periode van grote droogte. De nomadische Saharanen worden geconfronteerd met grote veesterfte en velen vestigen zich in kustplaatsen.
1963
De Verenigde Naties zetten de Spaanse Sahara op de lijst van gebieden die gedekoloniseerd moet worden. Spanje weigert echter het gebied te dekoloniseren. West-Sahara staat vandaag de dag nog steeds op deze lijst. Op 16 december 1965 neemt de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties vervolgens de eerste resolutie betreffende West-Sahara aan.
Resolutie 2072 (XX) (Engels) 16-12-1965
1968-73
Tweede periode van grote droogte in West-Sahara. Een groot deel van de overgebleven nomaden vestigt zich in kustplaatsen. De Saharaanse steden groeien snel (de hoofdstad El Aaiun had in 1974 28.010 inwoners, in vergelijking met 9.701 inwoners in 1967). Een belangrijk gevolg hiervan is dat Saharanen steeds meer met het Spaanse koloniale gezag te maken krijgen.
1970
Op 17 juni organiseert de Saharaanse anti-kolonistische beweging Harakat Tahrir Saguia el-Hamra wa Oued ed-Dahab (Bevrijdingsbeweging van de Sahara) een vreedzame demonstratie in een buitenwijk (Zemla) van de hoofdstad El Aaiun; de demonstratie wordt uiteengejaagd en beschoten, de meeste activisten worden opgepakt, kortere of langere gevangen gehouden en sommigen vermoord (onder wie de leider Mohammed Bassiri).
1971-73
Politieke crisis in Marokko. De Marokkaanse koning Hassan II ontsnapt aan twee staatsgrepen, waarop hij reageert met decennialange repressie van de bevolking. De koning omarmt de Groot-Marokkaanse gedachte om de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen.
1973
10 mei: Front Polisario wordt opgericht
20 mei: Eerste militaire actie van Front Polisario tegen de Spaanse koloniale troepen.
1973-74
Militaire acties van Polisario tegen de Spaanse troepen worden voortgezet.
1974

Spanje meldt aan de VN in augustus bereid te zijn in de eerste helft van 1975 een referendum te organiseren voor de politieke toekomst van de Spaanse Sahara. De Saharanen kunnen kiezen uit twee opties: 1.) blijvende banden met Spanje, en 2.) onafhankelijkheid. Ter voorbereiding wordt een volkstelling onder de Saharanen georganiseerd.

Marokko en Mauritanië stappen in september naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag om hun claims op West-Sahara bevestigd te krijgen.

Spanje belooft de macht over te dragen aan Front Polisario.

De Spaanse koloniale overheid richt in november de PUNS op: een pro-Spaanse marionettenpartij met een gematigd nationalistisch karakter. Op deze manier probeert Spanje Front Polisario te verzwakken.
1975

In afwachting van de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof stelt Spanje het houden van het referendum uit.

Spanje kondigt in mei aan West-Sahara te verlaten.

De Saharaanse bevolking betoogt in mei massaal ten gunste van Polisario en voor onafhankelijkheid bij gelegenheid van het bezoek van de Onderzoeksmissie van de Verenigde Naties aan West-Sahara.

De pro-Spaanse partij PUNS sluit zich op 12 oktober aan bij Polisario.

Het Internationaal Gerechtshof verwerpt op 16 oktober de claims van Marokko en Mauritanië op West-Sahara en bevestigt het recht van de Saharaanse bevolking op zelfbeschikking. Koning Hassan II dreigt een mars te organiseren om West-Sahara te bezetten.

Op 6 november valt het Marokkaanse leger West-Sahara binnen. Tegelijkertijd wordt de ‘Groene Mars’ gehouden: 350.000 Marokkanen trekken op gezag van de koning West-Sahara binnen. De VN-Veiligheidsraad eist dat de Marokkanen zich onmiddellijk terugtrekken.

Spanje zwicht voor de Marokkaanse druk en tekent op 14 november het geheime Akkoord van Madrid: West-Sahara wordt opgedeeld tussen Marokko en Mauritanië, Spanje behoudt een deel van de fosfaatopbrengst. Dit akkoord druist in tegen het internationale recht en wordt daarom ook niet internationaal erkend.

Marokkaanse en Mauritaanse troepen bezetten eind 1975 de kuststrook van West-Sahara; veel Saharanen vluchten de woestijn

Het rapport van de VN-onderzoeksmissie naar West-Sahara (Engels) juni 1975

1976

De laatste Spaanse troepen verlaten West-Sahara op 12 januari.

In januari en februari bombardeert de Marokkaanse luchtmacht Saharaanse vluchtelingen met fosfor en napalm. De vluchtelingen worden gedwongen naar Algerije te vluchten.

Spanje beëindigt op 26 februari officieel haar bestuur over West-Sahara.

Polisario roept op 27 februari de Democratische Arabische Republiek Sahara (DARS) uit.

De eerste secretaris-generaal van Polisario, El-Ouali Mustapha Sayed, komt op 9 juni om het leven tijdens een aanval op de Mauritaanse hoofdstad Nouakchott.
1977
Het Saharaanse leger voert een guerilla-oorlog met als doel de economie van de vijand te beschadigen. De fosfaatindustrie wordt voor langere tijd lamgelegd, evenals de Mauritaanse ijzerertsexport. Frankrijk zet zijn luchtmacht in tegen het Saharaanse leger.
1978
De Mauritaanse president Ould Daddah wordt op 10 juli door het leger afgezet. Polisario en Mauritanië sluiten vervolgens een staakt-het-vuren.
1979

Mauritanië en de DARS sluiten op 5 augustus vrede. Mauritanië trekt zijn troepen terug uit West-Sahara.

Marokko annexeert 14 augustus het zuidelijke deel van West-Sahara.

Het Saharaanse leger behaalt 24 augustus een grote overwinning op het Marokkaanse leger in de Slag bij Lebouirnate (Zuid-Marokko). Ongeveer 1.000 Marokkaanse soldaten vinden de dood.
1980-81
Door aanhoudende aanvallen van het Saharaanse leger verzwakt het Marokkaanse leger in het bezette deel van West-Sahara. Marokko begint met de aanleg van de eerste verdedigingsmuur (aarden wal). In totaal bouwt de Marokkaanse bezetter zes muren van 1980 tot 1987, met een totale lengte van 2.720 kilometer. Hiermee is de verdedigingsmuur langer dan de Chinese Muur.
1984

Mauritanië erkent op 27 februari de DARS.

De DARS wordt op 14 november volwaardig lid van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE; tegenwoordig Afrikaanse Unie). Marokko zegt zijn lidmaatschap op.
1988

Een Marokkaanse en Saharaanse delegatie ontmoeten elkaar op 12 juli in Saudi-Arabië.

De VN en OAE presenteren op 11 september een vredesplan voor West-Sahara. Zowel Marokko als Polisario accepteren op 30 september dit vredesplan. Het vredesplan (Settlement Plan) behelst het houden van een referendum onder de oorspronkelijke bevolking van West-Sahara over onafhankelijkheid. De volkstelling die in 1974 is gehouden, geldt als leidraad.
1991

Op 6 september sluiten Marokko en Polisario een staakt-het-vuren. De VN-missie MINURSO, die in West-Sahara is gearriveerd, ziet toe op het bestand en gaat kiezers registreren.

Secretaris-Generaal Pérez de Cuéllar van de VN wijzigt op 19 december de criteria voor de registratie van kiezers in het voordeel van Marokko. Marokko dient vervolgens een lijst met 176.533 kiezers in. Als dank voor bewezen diensten wordt De Cuéllar in 1993 benoemd tot vice-president van een van de bedrijven van Hassan II.
1991-95
Op last van de koning verhuizen 170.000 Marokkanen naar West-Sahara om zich als kiezer te laten registreren. Deze kolonisten wonen in zogenaamde ‘eenheidskampen’ en worden onderhouden door de Marokkaanse staat. Met deze zet saboteert Marokko het registratieproces van kiezers.
1992
Het referendum wordt in januari voor de eerste keer uitgesteld.
1994
Het identificatieproces van kiezers begint.
1995
Door onenigheid tussen de partijen loopt het identificatieproces in december vast.
1997

Na een aantal onderhandelingsronden onder leiding van VN-afgezant James Baker wordt in september het Akkoord van Houston gesloten. Het ‘Settlement Plan’ wordt nieuw leven ingeblazen.

Marokko saboteert het vredesplan vrijwel direct door een lijst met 65.000 kiezers in te dienen.

In december wordt de registratie van kiezers voortgezet.

Akkoord van Houston, zie annex III (Engels) september 1997
1999

23 juli sterft koning Hassan II. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Mohammed VI.

Van 10 tot 30 september komen de Saharanen in bezet West-Sahara in opstand tegen de slechte omstandigheden waaronder zij leven. De opstand wordt bruut onderdrukt, meerdere Saharanen worden gedood.
2000
De identificatiecommissie van de VN publiceert in januari een lijst met 86.381 kiezers. Marokko kondigt onmiddellijk aan dat 130.000 afgewezen kiezers in beroep zullen gaan.
2001
In mei 2001 komt James Baker met een alternatief vredesplan: autonomie voor West-Sahara onder Marokkaanse soevereiniteit. Marokko, dat het plan heeft opgesteld, is voor. Polisario en de VN-Veiligheidsraad zijn tegen omdat het voorstel geen recht doet aan het Saharaanse recht op zelfbeschikking.
2003
In juli presenteert James Baker zijn tweede vredesplan, dat overigens nauwelijks verschilt met het eerste. De belangrijkste punten uit het plan zijn: 1.) West-Sahara zou voor een periode van vijf jaar bij Marokko worden ingelijfd als autonome provincie; 2.) het provinciale bestuur zal worden gekozen door de stemgerechtigden die al door de VN waren geïdentificeerd; 3.) na vijf jaar wordt een referendum gehouden waarin de Saharanen, maar ook de grotere groep Marokkaanse kolonisten, zouden mogen kiezen tussen onafhankelijkheid of definitieve integratie in de staat Marokko. Tot veler verrassing gaat Polisario akkoord met dit vredesplan.
2004

In januari laat Marokko weten niet in te stemmen met het vredesplan van Baker en schiet daarmee zijn eigen plan af. Marokko laat eveneens weten niet meer te willen praten over een referendum waarin een optie voor onafhankelijkheid wordt opgenomen.

James Baker treedt op 11 juni gefrustreerd af als Speciale Afgezant van de VN voor West-Sahara.
2005

In mei breekt een massale volksopstand uit in het bezette West-Sahara. Het Marokkaanse regime doet er alles aan deze opstand te onderdrukken.

In juli benoemt VN-Secretaris-Generaal Kofi Annan de Nederlandse diplomaat Peter van Walsum als Speciale Afgezant voor West-Sahara.

In augustus laat Polisario de laatste Marokkaanse krijgsgevangenen vrij.